HƯƠNG MÍT

Hương mít

TRẦN DỊU

Vườn nhà tôi có một cây mít. Bố nói cây này có từ lúc sinh thời ông nội. Khi tôi lớn lên, cây mít đã thật già nua, thân sần sùi, vỏ bong ra từng mảng lớn. Bố vẫn gọi là mít chay, bởi nó rất ráo múi, không lớn, tròn tròn, vàng ươm như múi quả chay. Mít ra trái nhiều ở cành cao. Để thử mít, bố kiếm một cây sào dài bằng tre, xách ra vườn gõ trái. Nghe tiếng bồm bộp và có mùi thơm thì đích thị là mít đã chín. Bố buộc liềm vào đầu cây sào ngoặc vào cuống để mít rơi xuống đất. Có quả chín muồi, vừa khẽ chạm, nó tụt lõi rơi xuống, vỡ bung. Mít mật chín cây ít nhựa, múi mềm, bở. Cho vào miệng nhai mới cảm nhận hết vị ngọt, thơm.

Khi đã biết leo trèo, tôi giắt liềm vào lưng, mang cả dây rồi leo tít lên tận cành có quả chín. Cẩn thận buộc dây, lấy liềm cắt rồi từ từ dòng xuống. Quả mít được nâng niu và đưa xuống nhẹ nhàng nên khi bổ, múi vàng ươm. Có hôm, ăn mít no nê, bỏ cả bữa.

Cùng với những quả mít mật vườn nhà, năm nào nhà tôi cũng được biếu quả mít dai. Quả không lớn lắm nhưng cân đối, gai mít đều đặn. Bổ mít ra, múi vàng óng, cùi mít lại dày. Cầm múi mít đưa lên miệng, một dòng mật ngọt sánh như mật ong chảy vào cổ họng. Bố bảo, mít dai chín mà có mật ống như thế này là ngon lắm. Cắn từng miếng nhỏ, nhai chầm chậm để cảm nhận hết vị giòn thơm, vừa ngọt vừa dai nhưng cũng vừa mềm.

Hạt mít được gom vào một chỗ, rửa sạch. Mẹ luộc hạt đổ vào rổ rồi bưng ra. Cả nhà quây quần bên rổ hạt mít. Tiếng nói cười tíu tít dưới ánh trăng trong và làn gió mát rượi phả lên từ ao chuôm trước vườn nhà.

Xơ mít cũng vàng ươm như múi được mẹ lấy thìa nạo ra khỏi vỏ cho vào một cái nồi. Đem nhồi với muối rồi đậy vung để vài hôm chờ xơ se cứng lại. Rồi mẹ cắt ra từng miếng lớn và bỏ vào cái vại sành. Còn nhớ những ngày giáp hạt cứ hỏi mẹ ăn gì. Mẹ cười, hôm nay ta ăn thịt gà xé. Món xơ mít vàng ươm được bày ra đĩa. Mẹ bảo nói vậy để quên đi những ngày tháng lắt lay…

Giờ đây, khi điều kiện kinh tế đã khá đủ đầy, người ta ăn mít chỉ là ăn cảnh, là thưởng thức những hương vị ngọt thơm của cây trái, không thiết tha gì đến hạt, đến xơ thì mẹ đã đi xa... Mùa mít chín, lại càng nhớ và thương mẹ. Nhớ vại nhút xơ mít mà mỗi lần vục tay vào vại mẹ vẫn động viên: “Các con giờ sướng hơn còn có cơm mà ăn ngày ba bữa. Ngày trước, hạt mít được ông bà phơi khô, giã ra nấu thay cơm rồi còn độn cùng rau má. Cố gắng học hành để sau này thay đổi cuộc đời”.

Vườn nhà nội giờ trồng toàn mít Thái, mới chỉ hai đến ba năm, quả đã chi chít đầy cành. Mỗi khi quả bằng trái dừa xiêm, phải tỉa bớt, đem thái mỏng rồi luộc sơ làm nộm hoặc xào với lá chanh. Một món ăn thay rau xanh, không bị ngán. Đến mùa mít chín, không thể nhận biết qua tiếng vỗ từ quả mà là từ mùi hương thơm tỏa khắp vườn. Có quả to bằng cả chiếc thùng gánh nước...

Một ngày cuối hạ, đi dọc đường phố thị, thấy bày bán la liệt những quả mít Thái, mùi thơm níu chân người lại qua. Tôi ao ước có một khu đất để trồng thêm những cây mít mật, mít dai, truyền thống, hương vị ngọt ngào lưu giữ mãi trong tiềm thức của những người con xa quê đã có một thời tuổi thơ đầy ắp những kỷ niệm bên cây mít quê nhà.

Ngày thu, mưa rả rích, ngước nhìn những quả quao trước vườn nhà đã võng cong hình lưỡi hái. Đâu đó trong những chuyến hàng gửi cho người thân, quà quê không thể thiếu mít, hương vị ngọt ngào của xứ sở mà dù có ở chân trời góc bể ta vẫn thương nhớ, đợi chờ.