SÁNG MÃI SỰ NGHIỆP “TRỒNG NGƯỜI”

Sáng mãi sự nghiệp “trồng người”

TS. CHU ĐỨC TÍNH
Nguyên Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh

Trong cuộc đời hoạt động của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến sự nghiệp “trồng người”. Người là một tấm gương sáng ngời của tự học, đồng thời là nhà giáo dục tầm cỡ. Suốt đời, Bác Hồ đau đáu: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành...”.

Tháng 9-1945, trong thư gửi học sinh vào đầu năm học của chế độ mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh khích lệ: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.

Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về sự nghiệp “trồng người”, có thể thấy nổi lên những vấn đề chủ chốt sau đây:

Một là, giáo dục cũng như mọi công cuộc kiến thiết khác, cần phải xác định rõ mục đích, mục tiêu của việc dạy và học. Ngày 31-10-1955, trong thư gửi giáo viên, học sinh, cán bộ thanh niên và nhi đồng, Bác Hồ yêu cầu mỗi một cấp giáo dục từ đại học, trung học, tiểu học và cả gia đình cần nhận rõ nhiệm vụ của mình.

Đến với Đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ 2, ngày 7-5-1958, Bác nói: “Đối với thanh niên trí thức như các cháu ở đây thì cần đặt lại câu hỏi: Học để làm gì? Học để phục vụ ai? Đó là hai câu hỏi cần phải trả lời dứt khoát thì mới có phương hướng để sửa chữa khuyết điểm của mình”.

Hồ Chí Minh nhấn mạnh nhiệm vụ của các nhà trường: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người. Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà. Nhân dân, Đảng, Chính phủ giao nhiệm vụ đào tạo thế hệ tương lai cho các cô, các chú. Đó là một trách nhiệm nặng nề, nhưng rất vẻ vang”.

Như thế, mục đích, mục tiêu của ngành giáo dục rất cụ thể, rõ ràng, là xây dựng một nền giáo dục dạy và học để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Nhà trường phải gắn liền với thực tế của nước nhà, với đời sống của xã hội.

Hai là, tự học và học suốt đời, học đi đôi với tự học.

Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy, không chỉ học ở nhà trường mà trong mọi hoạt động, cán bộ các cấp đều phải nghiên cứu học tập, luôn luôn cầu tiến bộ.

Theo Bác Hồ thì học, tự học luôn gắn liền với nhau và đó cũng chính là con đường tốt nhất để mỗi người có thể đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ cách mạng, nên luôn cố gắng học tập ở mọi nơi, mọi lúc. Người từng bộc bạch: “Về văn hóa: Tôi chỉ học hết lớp tiểu học (...). Năm 17 tuổi, tôi mới thấy ngọn đèn điện lần đầu tiên, 29 tuổi mới nghe radio lần đầu tiên”, nên để nâng cao tri thức, đáp ứng yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ cách mạng mà Tổ quốc, nhân dân giao phó, Người luôn chú trọng việc học, tự học và học suốt đời. Bác nhấn mạnh: “… không chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải mình”. “Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân”.

Ba là, hướng tới một nền giáo dục thật thà.

Bác Hồ đặc biệt lưu tâm trong sự nghiệp “trồng người” là tạo lập cho được môi trường giáo dục thật thà. Học phải hiểu cho thực chất, đọc tài liệu thì phải đào sâu, hiểu kỹ. Quan điểm xuyên suốt của Bác là “học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”. Nếu không có kiến thức thực chất, học mà không hiểu thì không thể làm việc tốt được.

Tháng 4-1952, trong thư gửi giáo viên, sinh viên Trường dự bị đại học ở Thanh Hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Các thầy giáo có nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang là đào tạo cán bộ cho dân tộc. Vậy giáo dục cần nhằm vào mục đích là thật thà phụng sự nhân dân.

Các cháu thì học tập cần gắn liền với thực hành để mai sau thực hiện mục đích cao quý: Thật thà phụng sự nhân dân.

Trong phong trào toàn dân thi đua, chắc rằng ở trường cũng thi đua. Thầy thi đua dạy, trò thi đua học. Thầy và trò thật thà đoàn kết và dùng cách dân chủ (thật thà tự phê bình và phê bình) để giúp nhau tiến bộ mạnh, tiến bộ mãi”.

Bác Hồ luôn nói và viết hết sức ngắn gọn, dễ hiểu. Chỉ với hơn 200 từ trong bức thư này, Người bốn lần nhắc lại hai từ “thật thà” khi nói về mục đích và cách dạy, cách học của thầy và trò. Đến năm 1964, khi nói chuyện với giáo viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, một lần nữa, Bác nhấn mạnh: “Thầy cũng như trò, cán bộ cũng như nhân viên, phải thật thà yêu nghề mình”.

Bốn là, dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt.

Đó là lời của Bác Hồ trong bức thư cuối cùng gửi ngành giáo dục vào ngày 16-10-1968. Sau khi biểu dương những cố gắng lớn lao của toàn ngành trong hoàn cảnh cả nước có chiến tranh, Người căn dặn: “…Trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt, phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hóa và chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta đề ra và trong một thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học và kỹ thuật”.

Năm là, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau.

Trước lúc đi xa, trong Di chúc để lại với muôn vàn tình thân yêu, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Ðảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về sự nghiệp “trồng người” mãi soi sáng con đường đi tới của cách mạng Việt Nam.