BÁC HỒ NÓI VỀ CHỮ “LIÊM”

BÁC HỒ NÓI VỀ CHỮ “LIÊM”

GS, TS Hoàng Chí Bảo

Đạo đức cách mạng: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, là điều Hồ Chí Minh đặc biệt đề cao. Đó là các chuẩn mực, các giá trị trong lẽ sống của mỗi con người tự nguyện phấn đấu, hy sinh cho lý tưởng cộng sản của Đảng, đấu tranh quên mình trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, vì độc lập của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.

1. Tìm đường cứu nước, nặng lòng yêu nước thương dân; lăn lộn và tranh đấu; vượt qua nhiều thử thách hiểm nghèo với ý chí và niềm tin mãnh liệt; bằng nghị lực phi thường và lòng dũng cảm vô song, Nguyễn Tất Thành - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã thấy, đã chọn và trở thành người dẫn đường cách mạng cho dân tộc đi đến mục tiêu: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Một sự nghiệp vĩ đại, muốn thành công, thì người cách mạng không chỉ cần giác ngộ lý tưởng, có lý luận khoa học tiên phong dẫn đường, làm kim chỉ nam cho hành động mà còn cần có đạo đức trong sáng, dấn thân, hy sinh vì nước, vì dân. Ở tác phẩm “Đường kách mệnh” (1927) Nguyễn Ái Quốc trước hết nói về “Tư cách một người cách mệnh” là vì vậy. Người gắn tư tưởng lý luận với đạo đức; nhấn mạnh phẩm chất đầu tiên của người cách mạng là “cần kiệm”. Đó là cơ sở của “Liêm”, của “Chính”. Hai yêu cầu nổi bật trong tư cách của người cách mệnh là “giữ chủ nghĩa cho vững” và “ít lòng tham muốn về vật chất”. “Tư cách”, trong tư tưởng của Người, đó là đạo đức và rộng hơn nhân cách. Rõ ràng, chủ kiến đạo đức của Người hình thành từ rất sớm và trong hành trình tư tưởng, trong cuộc đời và sự nghiệp, nhất quán giữa lời nói với việc làm...

Tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó nổi bật là tư tưởng đạo đức, là thực hành lý luận, thực hành đạo đức, nêu gương đạo đức, suốt đời không màng danh lợi, làm cho di sản Hồ Chí Minh - thời đại Hồ Chí Minh để lại cho muôn đời sau.

Không ai nói nhiều, viết nhiều về đạo đức cách mạng như Hồ Chí Minh. Cũng không ai nói về chữ “Liêm” của cán bộ, đảng viên - từ đảng viên thường đến cán bộ có chức có quyền - một cách cặn kẽ và sâu sắc như Người. Có thể kể thêm các tác phẩm: “Đời sống mới” (3-1947); “Sửa đổi lối làm việc” (10-1947); Lời kêu gọi thi đua ái quốc (6-1948); “Cần kiệm liêm chính” (6-1949); bài báo “Dân vận” tháng 10-1949. Năm 1958, Người viết “Đạo đức cách mạng” về chống chủ nghĩa cá nhân. Nhân dịp Đảng ta 39 tuổi, ngày 3-2-1969, Hồ Chí Minh có bài “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”. Trong bản Di chúc để lại, Người chỉ rõ: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch”.

Hồ Chí Minh cũng nói về đạo làm tướng, về người lãnh đạo phải ra sức đề cao trách nhiệm, trước hết là đạo đức, thực hành đức Liêm, đức Chính.

2. Trong tác phẩm “Đời sống mới”, Hồ Chí Minh cảnh tỉnh: “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng Cần, Kiệm, Liêm, Chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân”.

Khởi đầu của Liêm là Cần và Kiệm. “Phải nhớ rằng: Dân đã lấy tiền mồ hôi nước mắt để trả lương cho ta trong những thì giờ đó. Ai lười biếng tức là lừa gạt dân”. Lười biếng, vô trách nhiệm đối lập với cần cù, chăm chỉ, tận tụy, chẳng những là kém đạo đức mà còn là bất liêm, là phụ lòng tin của Chính phủ, của nhân dân.

Người cảnh báo nguy cơ bị rơi vào bất liêm: “Những người ở các công sở, từ làng cho đến Chính phủ trung ương, đều dễ tìm dịp phát tài, hoặc xoay tiền của Chính phủ, hoặc khoét đục nhân dân. Đến khi lộ ra, bị phạt, thì mất hết cả danh giá, mà của phi nghĩa đó cũng không được hưởng. Vì vậy, những người trong công sở phải lấy chữ Liêm làm đầu”. Và nhấn mạnh, có Cần, có Kiệm mới có Liêm. Có Liêm mới có Chính. Có đủ cả cần, kiệm, liêm, chính mới là người hoàn toàn. Thiếu một đức thì không thành người. Song ở đời, “nhân vô thập toàn”. Ai cũng có cái hay, cái dở, cái tốt và cái xấu. Vậy muốn trở nên hoàn toàn thì phải rèn đạo đức suốt đời, phải suốt đời chống chủ nghĩa cá nhân là giặc ở trong lòng.

Giải thích chữ Liêm, trong “Sửa đổi lối làm việc”, Hồ Chí Minh nêu: Không tham địa vị, không tham tiền tài, không tham sung sướng, không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hóa, nghĩa là không thoái hóa, biến chất, không bị tha hóa. Cán bộ, đảng viên, nhất là đối với thế hệ trẻ, thanh niên phải xây dựng lối sống chân chính, lựa chọn giá trị sống cho đúng: “Chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ”. Chữ Liêm còn hiện diện trong “Nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm”, đủ thấy đức Liêm cần thiết và quan trọng như thế nào trong đạo làm người.

Đến tác phẩm “Cần kiệm liêm chính”, Hồ Chí Minh phân tích sâu sắc và hệ thống về chữ Liêm, về đức liêm chính, liêm trung của người cán bộ. Đáng lưu ý ở chỗ, ai cũng cần rèn luyện để thành liêm và ai cũng có nguy cơ rơi vào bất liêm, nếu không chịu khó tự tu dưỡng, tự đấu tranh với chính mình.

Sau khi làm rõ nghĩa Liêm và bất Liêm, Người chỉ ra: “Cần có tuyên truyền và kiểm soát, giáo dục và pháp luật, từ trên xuống, từ dưới lên trên”. Người đặc biệt nhấn mạnh: “... Dù to hay nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có dịp “dĩ công vi tư”. Vì vậy, cán bộ phải thực hành chữ Liêm trước, để làm kiểu mẫu cho dân”.

Hồ Chí Minh nói đến trách nhiệm của dân trong việc giữ chữ Liêm cho cán bộ: “Quan tham vì dân dại”. Nếu dân hiểu biết, không chịu đút lót, thì “quan” dù không liêm, cũng phải hóa Liêm. Vì vậy, dân phải biết quyền hạn của mình, phải biết kiểm soát cán bộ, để giúp cán bộ thực hiện chữ Liêm”.

“Pháp luật phải thẳng tay trừng trị những kẻ bất liêm, bất kỳ kẻ ấy ở địa vị nào, làm nghề nghiệp gì”. Lãnh tụ thức tỉnh lương tâm, danh dự của mỗi người, phải tự ý thức rằng “tham lam là một điều rất xấu hổ, kẻ tham lam là có tội với nước, với dân”. Hồ Chí Minh tin rằng: “Cán bộ thi đua thực hành liêm khiết, thì sẽ gây nên tính liêm khiết trong nhân dân. Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ”. Tư tưởng của Người mãi trường tồn.

(Nguồn: Báo QĐND)
Ảnh: TL