VỀ MỘT BỨC TRANH THÊU

Về một bức tranh thêu

THU THỦY

Trên nền vải đã ngả màu thời gian, từng mũi chỉ vẫn nguyên vẹn hình bóng một cô gái đứng trước Hồ Gươm lặng sóng. Đó là bức tranh thêu hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Đây không chỉ là kỷ vật thời chiến của bà Trịnh Thu Nga mà còn là khát vọng hòa bình mãnh liệt của một nữ tù chính trị thời chống Mỹ.

Sinh năm 1938 tại Mỏ Cày, Bến Tre (hiện ngụ ở Thành phố Hồ Chí Minh), bà Thu Nga lớn lên trong một gia đình trí thức, sớm bộc lộ trí tuệ và tư duy sắc sảo. Tuổi đôi mươi, thiếu nữ dấn thân vào con đường hoạt động cách mạng ngay giữa Sài Gòn. Nhờ khả năng đánh máy chữ tốt, bà được tuyển vào làm tại Phòng tốc ký và biên bản của chính quyền. Công việc chính là vỏ bọc hoàn hảo giúp bà tiếp cận nhiều tin mật.

Bà được dự các cuộc họp Quốc hội ngụy quyền, theo dõi thảo luận về quốc phòng, ngân sách và chính sách đối với miền Nam, thu thập tin tức và chuyển cho cách mạng. Đến khi hai người anh ruột bị bắt, thì bà cũng bị theo dõi gắt gao. Việc tiếp xúc với giao liên trở nên nguy hiểm, bà chuyển sang sử dụng hộp thư mật. Sau này, bà Thu Nga được chính thức công nhận là điệp báo viên với mã số 4B, Đoàn Z12.

Bà hoàn thành nhiều nhiệm vụ quan trọng, đưa người vào hàng ngũ địch, vận chuyển tài liệu, vũ khí. Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, từ Long An bà di chuyển về Sài Gòn. Trên chiếc xe máy Yamaha, bà giấu khẩu K54 dưới yên xe, lách qua những chốt kiểm soát gắt gao của địch, trót lọt hàng chục chuyến. Nhưng rồi, ngày 23-12-1968, trên một tuyến đường quen thuộc, bà Nga bị địch phát hiện và bắt giữ.

Đối mặt với kẻ thù, bà tìm cách hủy các tài liệu cất giấu trên người. Dù không có chứng cứ, địch vẫn giam giữ bà tại Cục An ninh quân đội. Những cú tra điện qua đầu ngón tay, cổ tay, bả vai. Những lần dội nước xà phòng vào mũi, vào miệng đến ngạt thở. Không chỉ hành hạ thể xác, chúng còn đưa đứa con trai nhỏ của bà đến để nhằm khủng bố tinh thần, bắt thằng bé đứng trước mặt mẹ rồi đánh đập dã man. Nhưng ngay cả khi trái tim người mẹ đau như vỡ vụn, bà vẫn không hé môi…

Suốt 7 năm trời, bà Nga bị chuyển qua nhiều trại giam: Thủ Đức, Chí Hòa, Côn Đảo, Tân Hiệp. Tù chính trị bị địch đày ải trong điều kiện cùng cực, thức ăn lẫn đất cát, nước uống đổ vào lon gỉ sét, rồi những trận đòn tàn ác. Nhưng tinh thần người nữ tù không bị lung lay. Bà cùng các bạn tù đấu tranh bằng những hình thức đặc biệt: bí mật truyền tin, dạy nhau học chữ, học hát để giữ vững tinh thần.

Giữa những ngày tháng ở trại giam Tân Hiệp (Biên Hòa), bà Nga lấy kim chỉ để thêu lên vải, hình một cô gái bên Hồ Gươm, Hà Nội. Cô gái với đôi mắt dịu dàng, biểu tượng của hòa bình, với niềm tin đất nước sẽ thống nhất, những người con miền Nam sẽ được ra thăm miền Bắc. Vải dùng để thêu tận dụng vải cũ, cuộn chỉ có được từ đồ của người nhà gửi vào. Khi bức thêu hoàn thành, bà gửi ra ngoài, nhờ người thân cất giữ. Đến khi được tự do, bà trở về và được người nhà trao lại.

Sau ngày 30-4-1975, bà Thu Nga tiếp tục công tác. Nhiều lần, bà kể về những năm tháng tù đày, truyền lại cho con cháu bài học về lòng trung kiên, về tinh thần bất khuất của người phụ nữ Việt Nam. Năm 2009, bà Thu Nga quyết định trao tặng bức thêu trong tù cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, để kỷ vật không bị chìm vào quên lãng. Đó như một lời nhắc nhở rằng, hòa bình hôm nay, không phải tự nhiên mà có.

Những cựu tù chính trị như bà Thu Nga đã đi qua chiến tranh bằng cả máu và nước mắt. Được đứng dưới bầu trời tự do, họ tiếp tục truyền lại, khơi gợi cho thế hệ trẻ niềm tin vào cuộc sống. Những mũi chỉ đường kim trong ngục tối đã góp phần dệt nên hòa bình cho hôm nay. Giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống được trao truyền từ các thế hệ đi trước sẽ giúp thế hệ trẻ thêm tự hào, trân trọng, cùng gìn giữ và chung sức xây dựng tương lai cho đất nước.