NHỮNG TRANG SÁCH, TRANG ĐỜI

NHỮNG TRANG SÁCH, TRANG ĐỜI

ĐỖ THỊ NGỌC DIỆP

Đầu xuân Ất Tỵ 2025, tại buổi gặp mặt của Đội nữ điệp báo, thuộc Ban An ninh của Đặc khu Quảng Đà năm xưa, tôi có dịp trò chuyện với bà Nguyễn Thị Thanh, quê ở làng Thanh Châu, xã Xuyên Thanh (nay là xã Duy Châu), huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.

Sinh năm 1950, vóc dáng nhỏ nhắn, lanh lẹ, học đến tiểu học, cô gái nhỏ Nguyễn Thị Thanh được ông Nguyễn Văn Cam (nguyên Phó Ban An ninh Quảng Đà) và bà Ngô Thị Huệ (phụ trách giao thông liên lạc của điệp báo Quảng Đà) tuyên truyền, giác ngộ, xin gia đình cho tham gia cách mạng. Tháng 9-1966, bà Thanh vào Đà Nẵng hoạt động và chính thức bước vào ngành điệp báo, đi gây dựng cơ sở, theo dõi các đối tượng tình báo của địch, vận chuyển vũ khí, v.v... Bà đã xây dựng được một Khu trưởng (như xã trưởng bấy giờ) giúp cách mạng đem tài liệu, súng đạn vào nội thành Đà Nẵng.

Sau Tết Mậu Thân 1968, điệp báo an ninh Quảng Đà phát hiện chiến dịch Phượng Hoàng của địch ráo riết bôi lem, tăng cường bắt bớ, chiêu hàng, sát hại cán bộ và cơ sở cách mạng của ta. Được tổ chức giao theo dõi để diệt một tên an ninh đầu sỏ Phượng Hoàng, bà Thanh và đồng đội tiến hành điều tra, nắm quy luật hoạt động của hắn. Cô lên phương án rồi về căn cứ báo cáo với cấp trên xin lệnh thực hiện nhiệm vụ.

Ngày 18-3-1969, bà mặc áo rộng, lận khẩu K54 trong người, vẫy xe Jeep của một đơn vị địch, xin quá giang về Đà Nẵng, dễ dàng vượt qua hàng rào kiểm soát dày đặc của chúng. Cô thiếu nữ duyên dáng được một cơ sở chở đến địa điểm chờ sẵn. Đúng 18 giờ, tên Phượng Hoàng đi làm về vừa xuống xe, Thanh rút súng, bắn liền 2 phát hạ gục hắn. Nghe tiếng súng nổ, cảnh sát chìm và nổi ập đến. Biết bị lộ, bà ra dấu cho cơ sở thoát đi, còn mình tạt vào trong hẻm. Gặp một phụ nữ đứng tuổi ngồi bên gánh bún, bà kéo ghế ngồi và nói, bán cho tôi một tô, rồi thả nhanh cây súng vào nồi. Bà dặn, xin chị giữ bí mật, sau này… Người bán lặng ngắt, đậy vung nồi bún, đứng dậy gánh hàng đi khuất. Bà Thanh chạy qua một con hẻm khác, nhưng không kịp. Cảnh sát, quân cảnh ập đến. Bà bị còng tay đưa về Ty cảnh sát Gia Long.

Dụ dỗ, mua chuộc và dùng cực hình tra tấn, không xong, chúng đưa cô Thanh ra tòa án xử công khai, người dân đến dự rất đông. Nghe hỏi có ân hận không, bà trả lời: “Không có gì phải ân hận, quê hương tôi bị Mỹ-ngụy tàn phá, cho nên tôi làm việc này”. Bị đề nghị mức án 18 năm tù, bà ngẩng cao đầu, kiêu hãnh: “Các người cứ việc, nhưng tôi chỉ ở vài năm thôi, thời gian còn lại dành cho các ông!”. Dân chúng rất ngưỡng mộ khí phách anh hùng của người nữ thanh niên trẻ tuổi. Kết thúc phiên tòa, Nguyễn Thị Thanh bị kết án 20 năm tù.

Thời gian đầu bà bị nhốt vào xà lim cấm cố của nhà lao Kho Đạn. Nhiều ngày trôi qua, thấy người nữ tù này chỉ độc một bộ đồ không đủ che thân do bị tra tấn, anh quân phạm đưa cơm tù hằng ngày thương tình, ngang qua chỗ phơi quần áo của tù nhân nữ, lấy một bộ lén đem cho. Nơi bà Thanh bị nhốt gần trại giam của tù chính trị. Mỗi lần có người nhà đến thăm nuôi, các anh đều dành lại một phần, cẩn thận ném thức ăn qua lỗ thủng trên nóc xà lim xuống cho.

Giữa tháng 5-1969, bà bị đưa vào trại biệt giam nhà lao Thủ Đức. Tại đây, cô Thanh chứng kiến 2 nữ tù hy sinh vì bị địch thả chó béc-giê vào cắn xé. Nhưng người trước ngã, người sau vẫn không lùi bước.

Đầu tháng 9-1969, địch đưa hơn 400 nữ tù, trong đó có bà Thanh về khám Chí Hoà. Khi Bác Hồ mất, các phòng giam đều lập bàn thờ bày tỏ niềm tiếc thương vô hạn, tưởng nhớ công ơn vị Cha già dân tộc kính yêu. Tháng 11-1969, cảnh sát dã chiến và đám trật tự xông vào đàn áp nhằm đày tù chính trị đi Côn Đảo, các tù nhân cùng phản đối quyết liệt. Trong các buồng giam, số trẻ được phân công đứng trước, số lớn tuổi đứng sau, dùng dây chằng buộc kỹ, chặn cửa ra vào và dùng nước tiểu ngăn cai ngục mở khóa. Địch dùng vôi bột và thả lựu đạn cay, chờ cho mọi người ngất xỉu mới mở được cửa, lôi những tù chính trị lên xe.

Ở chốn “địa ngục trần gian” Côn Đảo, bà Thanh bị giam cùng các bà: Võ Thị Thắng (sau là Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam), Trương Mỹ Hoa (sau là Phó Chủ tịch nước) và nhiều nữ tù quê Quảng Nam - Đà Nẵng như Lê Thị Liên, Trương Thị Chiến, Võ Thị Tam, Trần Thị Thu Vân… Dù điều kiện sống vô cùng khắc nghiệt, họ vẫn liên hệ với nhau, đoàn kết một lòng, giữ vững tinh thần, kiên trì đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ, bảo toàn khí tiết, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, bà Thanh được đón về đất liền, trở lại quê hương. Bà xây dựng gia đình với ông Lý Văn Công, một cựu tù Phú Quốc thời chống Mỹ, nguyên Trưởng ban Tổ chức Quận ủy Hải Châu, Đà Nẵng. Bà làm Giám đốc Bảo hiểm xã hội quận Thanh Khê, đến khi nghỉ hưu năm 2005. Gia đình bà hiện có 6 đảng viên gồm hai vợ chồng, hai con trai và 2 con dâu.

Hiện nay, cứ đến ngày thứ ba đầu tháng, bà Thanh và các chiến sĩ điệp báo Đặc khu Quảng Đà năm xưa lại họp mặt tại nhà Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (LLVTND) Ngô Thị Huệ trên đường Trần Quý Cáp, Đà Nẵng. Họ thăm hỏi, động viên nhau vượt lên bệnh tật, lạc quan trước sự phát triển của đất nước; nêu gương cho con cháu. Hôm ra mắt cuốn hồi ký “Một thời mãi nhớ” (Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 9-2024), bà Thanh xúc động: “Nếu được sống thêm một lần nữa, tôi cũng sẽ sống như đã từng sống, từng chiến đấu… Tập sách này là những ghi chép trung thực về ký ức một đoạn đời mà tôi đã trải qua”.

Ảnh: NVCC