“HANOI HANNAH” TRỊNH THỊ NGỌ VÀ NỖI ÁM ẢNH ĐỐI VỚI CÁC CỰU CHIẾN BINH MỸ

“HANOI HANNAH” TRỊNH THỊ NGỌ
VÀ NỖI ÁM ẢNH ĐỐI VỚI CÁC CỰU CHIẾN BINH MỸ

Ngày 26-10-1967, Thiếu tá John McCain lái chiếc máy bay A-4E Skyhawk thực hiện phi vụ ném bom miền Bắc Việt Nam trong khuôn khổ chiến dịch “Sấm Rền” (Rolling Thunder). Trước đó, John McCain đã thực hiện 22 phi vụ ném bom miền Bắc Việt Nam. Chiếc A-4E bị quân và dân Hà Nội bắn rơi, John McCain may mắn thoát chết và nhảy dù xuống hồ Trúc Bạch. Ông bị thương nặng và được đưa tới một bệnh viện ở Hà Nội để chữa trị. 6 tuần sau, John McCain được chuyển tới Hỏa Lò, nơi mà các phi công Mỹ gọi bằng tiếng lóng là “Hanoi Hilton” (khách sạn Hilton Hà Nội). Ngày 14-3-1973, ông cùng nhiều tù binh Mỹ khác được trao trả theo điều khoản của Hiệp định Paris.

Sau khi trở về Mỹ, John McCain tham gia hoạt động chính trị và trở thành Thượng nghị sĩ. Ông là một trong những người tích cực ủng hộ việc bình thường hóa và thúc đẩy quan hệ song phương giữa Việt Nam và Mỹ. Theo tờ New York Times, thời gian hơn 5 năm ở Bắc Việt Nam có ảnh hưởng lớn đến quan điểm của John McCain về các chính sách chiến tranh và quan hệ Việt - Mỹ.

Trong chuyến thăm Hà Nội với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ năm 2000, John McCain kể: “Ngày nào tôi cũng nghe chương trình phát thanh của cô Ngọ từ một chiếc loa lớn treo trên trần của nhà giam”, “tôi thực sự ngạc nhiên, đối với tôi, cô Ngọ như một ngôi sao, song cô ấy chưa từng đến Hollywood bao giờ”.

Người phụ nữ mà John McCain nhắc đến là bà Trịnh Thị Ngọ, phát thanh viên tiếng Anh của Đài Tiếng nói Việt Nam, người được lính Mỹ gọi là “Hanoi Hannah”, “phù thủy có giọng đọc ám ảnh”... Bà Ngọ được sinh năm 1930 tại phố cổ Hàng Bồ, Hà Nội. Bà là con của nhà tư sản Trịnh Đình Kính, được mệnh danh là “ông hoàng thủy tinh Đông Dương”. Bà thi đậu tú tài Pháp, rất thích học tiếng Anh. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn nhà báo Don North năm 1978 tại thành phố Hồ Chí Minh, bà nói bà học tiếng Anh vì nó có ngữ điệu rất hay, bà muốn có thể tự mình nghe hiểu được lời thoại của các diễn viên trong phim mà không cần phụ đề dịch, nhất là bộ phim “Cuốn theo chiều gió”. Năm 1955, Đài Tiếng nói Việt Nam mở chương trình phát thanh tiếng Anh, Trịnh Thị Ngọ đã trở thành phát thanh viên kiêm biên dịch và biên tập viên.

Trước nguy cơ sụp đổ hoàn toàn của chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, Mỹ chuyển sang chiến lược “chiến tranh cục bộ”, ồ ạt đưa quân viễn chinh Mỹ và đồng minh vào miền Nam Việt Nam. Tháng 3-1965, Lữ đoàn 9 thủy quân lục chiến Mỹ đổ bộ vào bãi biển Đà Nẵng, đánh dấu sự can thiệp trực tiếp của Hoa Kỳ vào miền Nam.

Hồi đó, Đài Tiếng nói Việt Nam đã phối hợp với Cục địch vận, Tổng cục Chính trị xây dựng một chương trình phát thanh đặc biệt bằng tiếng Anh dành riêng cho lính Mỹ lấy tên là “A small talk to American GIs” (Chuyện nhỏ với binh sĩ Mỹ). Bà Trịnh Thị Ngọ được giao nhiệm vụ trò chuyện với lính Mỹ trên sóng phát thanh, giúp họ có cái nhìn đúng đắn về cuộc chiến ở Việt Nam. Cũng từ đó, bà gắn liền với chương trình này dưới cái tên Thu Hương. Sau này, nhiều phóng viên nước ngoài hỏi vì sao lấy tên là Thu Hương, bà trả lời vì cái tên “Trịnh Thị Ngọ” có hai dấu nặng, rất khó đọc đối với người nước ngoài, nên bà đã lấy tên là Thu Hương (Hương mùa Thu) của một cô bạn gái rất thân, vừa dễ đọc lại dễ nhớ. Sau này, bà đặt tên Thu Hương cho con gái của mình. Nhưng lính Mỹ gọi bà là Hanoi Hannah (Hannah là tên tiếng Anh cho người nước ngoài, dành cho phụ nữ, có nghĩa là vẻ yêu kiều, uyển chuyển, tao nhã).

Các buổi phát thanh bằng tiếng Anh của bà Trịnh Thị Ngọ được phát vào ban đêm, sau một ngày dài diễn ra chiến sự. Câu mở đầu của chương trình thường là: “Đây là Thu Hương, trò chuyện với binh sĩ Mỹ ở Nam Việt Nam...”. Lúc đầu, thời lượng chỉ dài 5-6 phút và mỗi tuần có 2 buổi. Về sau, cứ tăng dần, phát ngày 3 buổi, mỗi buổi 30 phút. Bà cũng là người đọc bản tin bằng tiếng Anh, thông báo với thế giới về sự kiện lịch sử của Việt Nam: “Sài Gòn đã được giải phóng, miền Nam đã được giải phóng hoàn toàn” vào 5 giờ chiều ngày 30-4-1975. Sau ngày đất nước thống nhất, bà làm việc ở Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh.

Tháng 11-1991, Don North, cựu phóng viên truyền hình ABC, tác giả bộ phim tài liệu nổi tiếng “Việt Nam, cuộc chiến 10.000 ngày”, đã gặp gỡ bà Trịnh Thị Ngọ, người mà theo nhà báo này, từng khiến lính Mỹ “mất ăn mất ngủ”. Don North đã viết về một bản tin mà bà Ngọ thường gửi đến lính Mỹ như sau: “Xin chào những người lính Mỹ vô danh, hôm nay các anh có khỏe không?”, “Các anh đang bối rối đúng không? Không gì bối rối bằng việc bị ra lệnh phải bước vào một cuộc chiến hoặc phải chết hoặc bị tàn tật trọn đời mà không hề biết về những gì đang diễn ra. Chính phủ các anh đã bỏ rơi các anh. Họ ra lệnh cho các anh chết. Đừng tin họ. Họ lừa các anh rồi”.

Trong chương trình này, bà đọc tên của từng người lính chết trận cùng với nguyên quán của họ. Khi được hỏi bà lấy những thông tin đó ở đâu, bà cho biết là đã khai thác và tổng hợp từ báo chí, trong đó có tờ báo của lục quân Mỹ “Stars and Stripes” (Sao và vạch), “Newsweek”... rồi tài liệu của Cục địch vận. Những người lính Mỹ, từ thái độ ban đầu không nghiêm túc, thậm chí giễu cợt, đã im lặng lắng nghe giọng của bà, xem trong số những người lính xấu số đó có tên người thân hoặc bạn bè mình không. Thậm chí, có người nghĩ rằng, một ngày nào đó, tên mình có thể cũng được xướng lên như vậy. Cuối cùng, bà trầm giọng thúc giục lính Mỹ “Hãy đào ngũ đi hỡi những người lính Mỹ vô danh”, “Tốt hơn hết là hãy thoát khỏi con tàu đắm. Các anh thừa biết các anh không thể thắng được cuộc chiến này!”.

Việc làm của bà Trịnh Thị Ngọ đã gây ra những phản ứng khác nhau, tất nhiên không tránh khỏi sự thù ghét của một số lính Mỹ. Trong bộ phim “Good Morning, Vietnam” (1987), Robin Williams, cựu binh Mỹ ở Việt Nam, một trong những tác giả của bộ phim, vẫn bộc lộ thái độ hằn học đối với bà và gọi bà là “mụ phù thủy đáng ghét”. Trong cuộc trả lời phỏng vấn kênh truyền hình C-SPAN (1992), bà Ngọ nói rằng, khi xem cuốn băng của phim này, bà mới biết được phản ứng của lính Mỹ. Bà nói, người Mỹ đã sai lầm khi đưa quân xâm lược Việt Nam, chính vì vậy, bà chỉ muốn những người lính Mỹ chống lại cuộc chiến tranh này và công việc bà thực hiện là làm cho những người lính Mỹ tin rằng, cuộc chiến tranh mà họ tham gia là phi nghĩa vì nó chống lại nhân dân Việt Nam.

Do có nhiều công lao đóng góp, bà được phong danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú; Huy chương Vì sự nghiệp phát thanh. Bà mất tháng 9-2016, thọ 86 tuổi. Ngày nay, giới trẻ vẫn biết đến bà Trịnh Thị Ngọ qua sách báo, tư liệu hoặc qua một trò chơi điện tử “Battlefield Vietnam” (Chiến trường Việt Nam) hoặc “Bad Company 2” (Đại đội 2 tồi tệ)...

Đại tá, ThS VŨ KHANH
Viện Chiến lược Quốc phòng