TÂM VÀ TÀI CỦA NỮ NGHỆ SĨ

Tâm và Tài của nữ nghệ sĩ

Ngày 19-5-2023, Đại tá, TS, NSND Nguyễn Thị Thu Hà - Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật thực hành Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật (VHNT) Quân đội được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật. Đó là cụm tác phẩm: Tiết mục thơ múa “Huyền thoại đẻ đất đẻ nước”; tiết mục múa “Người mẹ Vân Kiều”, “Tiểu đội xe không kính”, “Huyền thoại một dòng sông”.

Là một diễn viên múa trưởng thành từ Đoàn Nghệ thuật Quân khu 4 (nay là Đoàn Văn công Quân khu 4), chị Thu Hà đã tích lũy được không ít kinh nghiệm, kỹ năng diễn xuất, làm tiền đề cho một lối rẽ mới. Năm 2001, chị tốt nghiệp loại xuất sắc chuyên ngành Biên đạo múa tại Trường Cao đẳng VHNT Quân đội (nay là Trường Đại học VHNT Quân đội).

Tác phẩm mở đường cho nghề biên đạo múa chuyên nghiệp của Thu Hà là “Tình quê” (âm nhạc: Hữu Thái), lấy cảm hứng từ câu ca dao “Râu tôm nấu với ruột bầu/ Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon”, miêu tả cuộc sống mộc mạc mà hạnh phúc của đôi vợ chồng ở vùng quê nghèo. “Tình quê” đoạt giải Nhì biên đạo trẻ toàn quốc năm 2001. Sự thành công của tác phẩm trước hết nhờ những ý tưởng mới, độc đáo, diễn đạt bằng ngôn ngữ múa mà nền tảng là tinh hoa múa dân gian dân tộc. Biên đạo múa đã kết hợp nhuần nhuyễn cách nghĩ, cách cảm theo tâm lý dân tộc, với tính triết lý thời đại, phù hợp với nhu cầu thẩm mỹ ngày nay.

Múa là sự thăng hoa đầy ngẫu hứng từ hiện thực nên hành trình của một biên đạo là kiếm tìm sự sáng tạo từ hơi thở cuộc sống. Niềm đam mê mãnh liệt các điệu múa truyền thống luôn thôi thúc chị Thu Hà đến nhiều miền đất nước, tận những bản làng xa xôi để được chiêm ngưỡng những điệu múa mang đậm bản sắc của dân tộc Việt; sưu tầm chất liệu, ngôn ngữ múa và tái hiện chúng trong các tác phẩm của mình. Chị đem tính nguyên bản, nét đặc trưng vùng miền vào tác phẩm như: thơ múa “Đẻ đất đẻ nước” (âm nhạc: Việt Thân, Quang Tú) của dân tộc Mường (Huy chương Vàng tại Hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc, 2009). Tác phẩm “Sắc màu thổ cẩm”, âm nhạc Xuân Thủy (Huy chương Vàng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; giải A của Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam). Để dàn dựng được một tác phẩm như vậy, chị đã cùng ăn, cùng ở, cùng sinh hoạt với đồng bào, từ đó “chắt lọc” nét văn hóa đặc trưng vùng miền để đưa vào tác phẩm.

Không chỉ mạnh về múa dân gian, chị Thu Hà còn là một nữ biên đạo có nhiều tác phẩm múa về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng, như: “Đồng chí” (âm nhạc: Hồ Trọng Tuấn), “Tiểu đội xe không kính” (âm nhạc: Hoàng Tuấn), lấy cảm hứng từ thơ Chính Hữu, Phạm Tiến Duật. Hai tác phẩm thể hiện sự tinh tế, tính dân tộc hòa quyện tính hiện đại, sự kết hợp chặt chẽ giữa các đường tuyến vũ đạo, khắc họa đậm nét hình ảnh những người lính Trường Sơn trong mưa bom bão đạn mà vẫn kiên cường. “Tiểu đội xe không kính” đoạt giải A của Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam; Huy chương Vàng tại Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp (NTCN) toàn quân (2009). Tác phẩm “Về miền cát trắng” (âm nhạc: Hoàng Anh), “Người mẹ Vân Kiều” (âm nhạc: Xuân Thủy), giành Huy chương Vàng tại Hội diễn NTCN toàn quốc năm 2005 và 2009 - những tác phẩm thể hiện lòng tri ân của chị với các thế hệ cha anh đã quên mình vì Tổ quốc.

Luôn ý thức được trách nhiệm nặng nề với nghệ thuật múa, chị Thu Hà cho rằng, biên đạo là nghề sáng tạo nhưng phải luôn giữ được 2 yếu tố: dân tộc và hiện đại. Dân tộc để không “phôi phai” truyền thống, đánh mất chính mình; hiện đại phù hợp với quy luật phát triển và hơi thở cuộc sống. Với sự say mê và sáng tạo không mệt mỏi, chị được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng danh hiệu “Biên đạo trẻ xuất sắc” 3 năm (2005, 2009, 2013). Năm 2016, chị Nguyễn Thị Thu Hà vinh dự được nhận danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân.

Bên cạnh việc biên đạo các chương trình nghệ thuật, dàn dựng các chương trình cho Nhà trường, Đại tá, TS. NSND Nguyễn Thị Thu Hà còn tham gia giảng dạy môn Biên đạo múa tại Học viện Múa Việt Nam, Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh, Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội… Quỹ thời gian eo hẹp, nhưng chị vẫn cố gắng hoàn thành đề tài khoa học “Bản sắc văn hóa trong nghệ thuật trình diễn lễ hội hiện đại” với vai trò Chủ nhiệm; nghiên cứu các đề tài: “Những nét đẹp bản sắc văn hóa và lễ hội Việt hôm nay”, “Vấn đề bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa”, “Văn hóa truyền thống trong lễ trưởng thành của người Dao Thanh Y, Hoành Bồ, Quảng Ninh”, “Bảo tồn và phát huy hát dân ca của người Dao Thanh Y ở Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh”…

Với cương vị quản lý, chị Thu Hà tích cực phát huy vai trò của đơn vị nghệ thuật biểu diễn, cùng tập thể cán bộ, diễn viên, học viên tham gia dàn dựng, biểu diễn nhiều chương trình văn hóa nghệ thuật phục vụ những ngày lễ kỷ niệm lớn của đất nước, quân đội.

Đồng nghiệp gọi chị là “nữ tướng sân cỏ”, bởi nhiều chương trình lễ hội quy mô lớn ở nhiều địa phương trong cả nước, NSND Nguyễn Thị Thu Hà đều xuất hiện với vai trò là Tổng đạo diễn, hoặc Phó Tổng đạo diễn, chỉ huy cả nghìn diễn viên hoàn thành tốt nhiệm vụ. Các chương trình như: SEA Games và Para Games 22; Năm du lịch Nghệ An, Thái Nguyên, Thái Bình; Festival hoa Đà Lạt; Festival biển Vũng Tàu; Lễ hội cội nguồn Lào Cai - Yên Bái - Phú Thọ; Chương trình pháo hoa quốc tế Đà Nẵng, Carnaval Hạ Long; Chương trình Cồng chiêng quốc tế Tây Nguyên… đều có dấu ấn bàn tay của chị. Khối lượng công việc lớn, lịch làm việc và nghiên cứu dày đặc nhưng chị luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà cấp trên giao. 3 năm liền chị là Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở. Năm 2015, chị được vinh danh Chiến sĩ thi đua toàn quân.

Đại tá, TS. NSND Nguyễn Thị Thu Hà, người luôn dành trọn đam mê, tình yêu, luôn khao khát đưa nghệ thuật múa đến gần hơn với khán giả. Tâm và tài của chị được đồng nghiệp, tập thể và công chúng ghi nhận.

Bài và ảnh: QUYẾT TUẤN