NGƯỜI TẠO “MẮT THẦN” TÊN LỬA

Người tạo “Mắt thần” tên lửa

THỤY DU

Vừa được thăng quân hàm trước niên hạn và đang được đề nghị Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Trung tá Lê Thị Hằng - Giám đốc Trung tâm C4 (Viện Hàng không vũ trụ Viettel, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội) có đóng góp lớn trong nghiên cứu, phát triển khí tài mới, góp phần củng cố tiềm lực quốc phòng Việt Nam.

Nỗ lực không ngừng

Sinh năm 1985, là học sinh chuyên toán của tỉnh Bắc Ninh, từ nhỏ Lê Thị Hằng đã say mê khoa học kỹ thuật. Dù từng bị cảnh báo, rằng con gái theo nghề này sẽ rất vất vả, cô vẫn “ương bướng” đăng ký thi vào Khoa Điện tử Viễn thông của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội để xem sự vất vả mọi người dọa “tròn méo” thế nào.

Gần cuối khóa, Hằng đến thực tập ở Trung tâm Nghiên cứu công nghệ mạng Viettel (gọi tắt là Trung tâm). Tốt nghiệp loại giỏi, chị đầu quân vào Viettel. Ở thời điểm đó, Hằng là cô gái duy nhất trong cơ quan tham gia nghiên cứu chế tạo, phát triển mạng 3G. Tại Trung tâm, với cá tính hay cãi và hay căn vặn, nên các đồng nghiệp nam thường trêu chọc, gọi “anh Hằng”!

Hầu như ngày nào Hằng cũng leo cột, đo sóng rồi hiệu chỉnh thiết bị, viết báo cáo, viết giải pháp kỹ thuật đến 3 giờ sáng rồi lại thức dậy vào lúc 6 giờ để đi làm. Triền miên làm việc trong 6 tháng như thế mà không hề nghĩ đến váy áo cũng như son phấn vốn là những món đồ yêu thích của phái nữ.

Năm 2011, khi Viện Nghiên cứu và Phát triển Viettel thành lập, Lê Thị Hằng được tin tưởng giao nhiệm vụ nghiên cứu, chế tạo radar quân sự - một lĩnh vực hoàn toàn mới. Sau 18 tháng, sản phẩm do chị và đồng nghiệp thực hiện đã được nghiệm thu và đánh giá xuất sắc. Năm 2016, đang là cán bộ chủ chốt của một trung tâm trực thuộc Viện Nghiên cứu và Phát triển Viettel, chị xin trở lại làm kỹ sư để tham gia một dự án đặc biệt tại Viện Hàng không vũ trụ Viettel.

Dự án này đặt ra yêu cầu làm chủ một công nghệ lõi trong sản phẩm công nghệ cao phục vụ quốc phòng và khởi đầu gần như từ con số không. Bằng ý chí và tinh thần nỗ lực không ngừng, Hằng cùng nhóm cộng sự đã vượt qua những giới hạn, xây dựng được các chỉ tiêu kỹ thuật, thiết kế hệ thống và đạt những bước tiến quan trọng.

Với nhiều nước phát triển trên thế giới thì radar, tên lửa là một loại vũ khí không còn xa lạ với nhiều yếu tố kỹ thuật rất cao. Không chỉ có tên lửa tấn công mà còn có các hệ thống đánh chặn hết sức tối tân, như hệ thống phòng thủ tên lửa “vòm sắt” (Iron Dome) nổi tiếng do Israel phát triển hay tên lửa đất đối không Patriot của Mỹ hoặc tên lửa S300, S400 và S500 của Nga. Đó là những quốc gia có nền công nghiệp tiên tiến, phát triển, có nền tảng nghiên cứu khoa học công nghệ quốc phòng vững chắc. Còn Việt Nam thiếu nhiều thứ, đặc biệt là khoa học cơ bản và hệ thống thí nghiệm, thử nghiệm.

Hết việc chứ không hết giờ

Bắt tay vào nghiên cứu radar quân sự với vô vàn khó khăn, Hằng phải đọc và học rất nhiều, đồng thời phải nghiên cứu thực tế các loại khí tài cũ. Khi đó, nhiều cán bộ có thâm niên ở đơn vị đã chất vấn về các kiến thức khó nhớ, khó nhằn, nhưng thấy cô nắm kiến thức vững chắc, họ bị thuyết phục hoàn toàn và tích cực hợp tác để sau này cùng cho ra sản phẩm ưng ý.

Cấu trúc tên lửa có 4 phần thì đầu dò (hệ dẫn đường - seeker/guidance) được xem là “con mắt”, giúp tên lửa xác định, bám bắt và tấn công mục tiêu. Trong đầu dò có thể tích hợp radar chủ động, radar bán chủ động, hồng ngoại, hoặc laser, thậm chí kết hợp nhiều phương thức. Một số loại được dẫn đường trung gian bằng GPS, INS (quán tính), hoặc qua liên kết dữ liệu từ máy bay/mặt đất.

- Có lúc tôi thấy mình như người đi trong đêm tối. Bởi lĩnh vực được giao là nghiên cứu, chế thử… không hề có bất cứ tài liệu nào. Không thể mua tài liệu vì nếu có thì giá vô cùng đắt đỏ mà cũng chẳng ai bán. Các nước trên thế giới coi đây là một lĩnh vực bảo mật đặc biệt. Ngay cả khi mang đầu dò tên lửa ra nước ngoài sửa chữa, các chuyên gia nước bạn cũng “mời” kỹ sư của ta ra ngoài phòng để họ tác nghiệp, sửa chữa cho dù đã có mối quan hệ rất chặt chẽ, khăng khít - chị Hằng chia sẻ.

Sau quãng thời gian miệt mài với vi mạch, với linh kiện, thiết bị điện tử, với con chíp bé như những con côn trùng trong phòng nghiên cứu, xưởng chế thử hay ngoài hiện trường để thử nghiệm, với tinh thần “làm hết việc chứ không làm hết giờ”, chị đã có được thành công ngoài mong đợi.

Sản phẩm mà kỹ sư Hằng và cộng sự nghiên cứu, chế thử rất ưu việt, tích hợp nhiều thiết bị, trong đó nổi bật là hệ thống radar mạng pha, có thể giúp tên lửa chống hạm bay cách mặt nước ở khoảng cách rất nhỏ, chống được sự phát hiện từ radar của đối phương từ xa. Nó dẫn tên lửa di chuyển đến cự ly thích hợp thì chuyển tầm để vào thế tấn công mục tiêu thuận lợi nhất.

Mười năm qua, chị Hằng và cộng sự đã đi khắp trong Nam ngoài Bắc, thử nghiệm sản phẩm. Có lần lênh đênh trên tàu cả tuần, say sóng lả người nhưng vẫn gượng dậy để tiếp tục công việc. Có khi gặp bão, chủ tàu không dám ra khơi, chị liền chuyển vào trong bờ để thử nghiệm, bởi đây cũng là cơ hội để kiểm tra tính năng của vũ khí trong điều kiện thời tiết bất lợi.

Không chỉ dừng lại ở việc chế tạo được sản phẩm ví như “mắt của nỏ thần”, Trung tá Lê Thị Hằng và các cộng sự còn chế tạo thiết bị mà dân kỹ thuật gọi là kiểm tra lỗi và làm chủ được quy trình công nghệ sản xuất ra sản phẩm rất hữu ích này. Trung tá, Tiến sĩ Phạm Đức Toàn - Phó Viện trưởng Viện Hàng không vũ trụ Viettel, nhận xét: “Kỹ sư Hằng là một trong số ít những người của Viện làm việc với đối tác nước ngoài trong xây dựng hợp tác bền vững. Nhận thấy trình độ và năng lực của cô ấy, nên họ rất tin và hồ hởi hợp tác…

Khẳng định trí tuệ Việt trong lĩnh vực công nghệ cao

Hành trình hơn một thập kỷ gắn bó với nghiên cứu phát triển khí tài quân sự công nghệ cao của Trung tá Lê Thị Hằng là minh chứng sống động cho tinh thần tiên phong, dấn thân và cống hiến thầm lặng của những người lính - nhà khoa học trong thời bình. Bằng bản lĩnh, trí tuệ và nghị lực phi thường, chị không chỉ góp phần hiện thực hóa mục tiêu làm chủ công nghệ lõi, thu hẹp khoảng cách với các cường quốc quốc phòng, mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ - đặc biệt là phụ nữ - dám bước vào những lĩnh vực tưởng chừng chỉ dành riêng cho nam giới.

Với những đóng góp xuất sắc trong nghiên cứu, phát triển công nghệ radar và hệ thống dẫn đường cho tên lửa, Trung tá Lê Thị Hằng xứng đáng được ghi nhận như một biểu tượng của trí tuệ Việt Nam trong thời đại mới - nơi mà đổi mới sáng tạo chính là “lưỡi gươm” bảo vệ chủ quyền và khẳng định vị thế quốc gia trên trường quốc tế.