GIA ĐÌNH, NỀN TẢNG CHO ĐẤT NƯỚC CẤT CÁNH

Gia đình, nền tảng cho đất nước cất cánh

TRỌNG NHÂN

Là tế bào của xã hội, gia đình có vai trò cực kỳ quan trọng đối với tất cả các quốc gia, dân tộc. Ở Việt Nam, gia đình luôn giữ vị trí trung tâm, là nơi khởi nguồn các giá trị văn hóa, đạo đức, nhân cách và tinh thần yêu nước. Nghị quyết số 33-NQ/TW năm 2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, nhấn mạnh: “Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, trong đó gia đình là thiết chế văn hóa nền tảng, góp phần hình thành nhân cách, đạo đức, lối sống con người”. Từ đó, có thể khẳng định, gia đình Việt Nam chính là gốc rễ để đất nước phát triển nhanh, mạnh và bền vững trong kỷ nguyên mới.

Từ bao đời nay, trong văn hóa phương Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, gia đình là nơi gắn kết huyết thống, tình cảm, giáo dục và truyền thụ giá trị truyền thống cho các thế hệ. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Quan tâm đến gia đình là đúng, vì nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội. Gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt hơn”.

Tính đến năm 2023, theo Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam, cả nước có khoảng 26,5 triệu hộ gia đình, trong đó 67% là hộ gia đình hạt nhân (chỉ có cha mẹ và con cái), 28% là hộ gia đình mở rộng (nhiều thế hệ), điều đó cho thấy gia đình là đơn vị cơ bản và bao trùm nhất ở nước ta. Những phẩm chất: Hiếu thảo, thủy chung, cần cù, tiết kiệm, yêu thương, đùm bọc được hình thành và nuôi dưỡng đầu tiên bởi gia đình. Các phong trào “Xây dựng gia đình văn hóa”, “Gia đình quân nhân tiêu biểu”, “Gia đình 5 không, 3 sạch”, “Gia đình 5 có, 3 sạch”, “Ông bà, cha mẹ mẫu mực - Con cháu thảo hiền” phát huy hiệu quả ở hàng triệu gia đình, tạo nền tảng cho cộng đồng an toàn, bền vững.

Đất nước hội nhập sâu rộng, tốc độ đô thị hóa nhanh, di cư lao động, ảnh hưởng của mạng xã hội và toàn cầu hóa giá trị sống… đang đặt ra nhiều thách thức mới đối với mọi gia đình. Theo báo cáo của UNICEF năm 2023, thì 45% trẻ em tại Việt Nam có ít thời gian trò chuyện với cha mẹ hơn 1 giờ trong ngày do cha mẹ bận công việc, ảnh hưởng đến sự gắn kết tình cảm. Tỷ lệ ly hôn có xu hướng gia tăng. Số liệu của Tòa án Nhân dân tối cao cho thấy: năm 2022, cả nước có hơn 63.000 vụ ly hôn, trong đó hơn 70% các cặp vợ chồng ở độ tuổi dưới 35. Vấn nạn bạo lực gia đình, bất bình đẳng giới trong đời sống vợ chồng và con cái vẫn tồn tại. Gần 32% phụ nữ Việt Nam từng trải qua ít nhất một hình thức bạo lực gia đình trong đời (khảo sát của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, 2021).

Ở chiều tích cực, các gia đình Việt Nam đang từng bước thích nghi với thời đại số. Nhiều mô hình “Gia đình học tập”, “Gia đình số hóa”, “Cha mẹ số thông thái” ra đời. Phong trào “Nuôi con bằng yêu thương và kỷ luật tích cực” đang lan tỏa trong cộng đồng, nhất là qua các nền tảng mạng xã hội. Từ đó, hình thành lớp cha mẹ mới mẻ, hiện đại, nhưng vẫn giữ truyền thống.

Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương Đảng (2013) xác định rõ: “Gia đình, nhà trường và xã hội có trách nhiệm phối hợp trong việc giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ”. Gia đình chính là “trường học đầu tiên”, nơi con người hình thành nhân cách, trách nhiệm và tư duy trước khi bước ra xã hội. Theo nhiều nghiên cứu khoa học, 80% sự phát triển nhân cách của trẻ đến từ sự ảnh hưởng của môi trường gia đình trong 6 năm đầu đời. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, quốc gia nào có nguồn nhân lực chất lượng cao - có đạo đức, tư duy độc lập, khả năng hội nhập - quốc gia đó sẽ chiếm ưu thế. Đó là lý do vì sao các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thụy Điển… cực kỳ chú trọng đến xây dựng văn hóa gia đình, coi đây là chiến lược phát triển bền vững lâu dài. Ở Việt Nam, các mô hình “Gia đình học tập suốt đời”, “Cha mẹ đồng hành cùng con”, “Thư viện tại nhà” đang dần trở nên phổ biến, góp phần tạo ra những lớp công dân có kiến thức, văn hóa và kỹ năng sống toàn diện - là nguồn lực cốt lõi để đất nước bứt phá.

Nhằm phát huy vai trò gia đình trong phát triển quốc gia, nhiều chủ trương, chính sách quan trọng đã được ban hành. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đặt mục tiêu: “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến giá trị Chân - Thiện - Mỹ, lấy gia đình làm nền tảng”. Trong chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2030, Chính phủ xác định: “Xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội”. Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi, 2022) quy định chặt chẽ hơn về xử lý vi phạm, tăng cường tư vấn, hỗ trợ gia đình gặp khó khăn. Hàng năm, ngày 28-6 được chọn là ngày Gia đình Việt Nam, với các chủ đề thiết thực như “Gia đình - nơi bảo vệ yêu thương”, “Bình đẳng trong gia đình để tiến bộ xã hội”, “Xây dựng gia đình hạnh phúc - chìa khóa phát triển bền vững”. Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ lao động nữ mang thai, chính sách nghỉ thai sản cho cả cha và mẹ, hỗ trợ trẻ mầm non, chương trình sữa học đường… cũng là những hành động thiết thực giúp gia đình nuôi dưỡng và phát triển toàn diện trẻ em.

Trong Quân đội, việc xây dựng gia đình quân nhân phát triển lành mạnh, hạnh phúc, tiến bộ không chỉ là yếu tố bảo đảm đời sống mà còn là một phần của sức mạnh chiến đấu. Đặc thù công tác xa nhà, nhiệm vụ đột xuất, huấn luyện căng thẳng, môi trường kỷ luật cao… khiến cho các quân nhân khó có điều kiện chăm sóc gia đình thường xuyên. Vì vậy, việc xây dựng các gia đình quân nhân ổn định, chia sẻ, yêu thương là yếu tố quyết định. Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã có nhiều chủ trương, giải pháp, như thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội, hỗ trợ nhà ở, bảo hiểm y tế, ưu tiên giáo dục cho thân nhân quân nhân… Đẩy mạnh phong trào “Xây dựng gia đình quân nhân kiểu mẫu”, “Gia đình quân nhân hạnh phúc”, “Gia đình quân nhân không có bạo lực, tệ nạn”, “Câu lạc bộ gia đình trẻ quân đội”, tạo diễn đàn để vợ chồng quân nhân chia sẻ, gắn kết. Tuyên truyền bình đẳng giới, chia sẻ trách nhiệm nuôi con, chăm sóc cha mẹ hai bên, hướng đến mô hình gia đình “no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh”, phát huy phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ. Nhiều đơn vị tổ chức ngày hội gia đình quân nhân, kết nối gia đình qua thư điện tử, video call trong dịp Tết, lễ... rút ngắn khoảng cách địa lý, vun bồi tình cảm.

Đã có nhiều gia đình quân nhân là hình mẫu tiêu biểu. Đại úy QNCN Nguyễn Văn Hùng (Lữ đoàn 144, Bộ Tổng Tham mưu) và vợ là cô giáo mầm non Nguyễn Thị Hòa, nhiều năm đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa” cấp thành phố. Dù công tác xa nhau, họ luôn giữ liên lạc, san sẻ trách nhiệm nuôi con, chăm lo hai bên nội ngoại. Anh chị thường được mời giao lưu trong các diễn đàn “Gia đình quân nhân tiêu biểu” do Bộ Quốc phòng tổ chức. Thiếu tá Nguyễn Thị Thu Trang - Trợ lý Phòng Chính trị, Học viện Hậu cần, vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chuyên môn, vừa chăm sóc mẹ chồng bị bệnh, nuôi dạy con ngoan học giỏi, là “Gia đình hạnh phúc tiêu biểu toàn quân” năm 2022. Gia đình Thiếu tá quân nhân chuyên nghiệp (QNCN) Nguyễn Thị Thúy, nhân viên ghi giờ bay thuộc Phòng Quân huấn, Lữ đoàn 918, đã được vinh danh là một trong 37 gia đình quân nhân tiêu biểu trong chương trình biểu dương năm 2024 của Quân chủng Phòng không - Không quân. Cả hai vợ chồng đều là quân nhân, luôn động viên nhau vượt qua khó khăn, chia sẻ và vun đắp hạnh phúc gia đình. Con cái của họ chăm ngoan, học giỏi, là niềm tự hào và động lực để cả hai yên tâm công tác, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Trung tá Trần Mạnh Hùng (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị), có nhiều năm tham gia các đợt tăng cường phòng, chống thiên tai, dịch bệnh; trong khi vợ anh đóng vai trò trụ cột tạm thời, chăm sóc hai con nhỏ và cha mẹ già yếu. Dù mỗi người ở một nơi, họ vẫn giữ vững tình cảm, tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau, một minh chứng cho hình mẫu “gia đình quân nhân hiện đại, tiến bộ”…

Những gia đình quân nhân với tình yêu bền bỉ, sự cảm thông, chia sẻ và trách nhiệm là biểu hiện sống động cho phẩm chất cao quý trong đời sống thường nhật. Đó cũng là điểm tựa tinh thần giúp người lính yên tâm công tác, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ.

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, toàn cầu hóa và cạnh tranh khốc liệt về trí tuệ, đất nước muốn cất cánh phải có nguồn lực con người mạnh, điều đó khởi đầu từ những gia đình hạnh phúc, tử tế và có trách nhiệm. Gia đình không chỉ là nguồn cội của cảm xúc mà còn là “pháo đài” bảo vệ văn hóa dân tộc, nuôi dưỡng nhân tài và trao truyền giá trị sống. Mỗi gia đình ấm no, tiến bộ là một viên gạch vững chắc xây nên xã hội phát triển, đất nước hùng cường. Gia đình tốt sẽ sinh ra những công dân tốt, công dân tốt sẽ góp vào quốc gia hưng thịnh. Xây dựng gia đình Việt Nam hiện đại, nhân văn, giàu bản sắc dân tộc chính là chiến lược căn bản và bền vững nhất để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường vào năm 2045. Điều đó phụ thuộc vào sự nỗ lực của mỗi công dân.